Mylące podobieństwo
Data publikacji: Poniedziałek 3 marca 2014
W języku polskim, jak w każdym innym języku, istnieje grupa wyrazów, które są nagminnie mylone. Są to tzw. paronimy. Zwykle mają podobne brzmienie, pochodzenie lub budowę, za to diametralnie różnią się znaczeniem.
A oto wyrazy najczęściej mylone.
WYRAZ |
ZNACZENIE |
PRZYKŁAD |
adaptować |
przystosować się do czegoś |
Dzieciom zaadoptowanym w starszym wieku trudniej jest zaadaptować się do nowych warunków. |
adoptować |
uznać prawnie czyjeś dziecko za swoje |
|
efektowny |
widowiskowy |
To, że jego biuro wygląda efektownie, nie oznacza, że on sam pracuje efektywnie. |
efektywny |
skuteczny |
|
felerny |
mający jakąś wadę |
To był feralny dzień: wszystkie prototypy okazały się felerne. |
feralny |
pechowy |
|
formować |
nadawać czemuś określony kształt, formę |
Japończycy sformułowali zasady formowania drzew i krzewów w bonsai. |
formułować |
wyrażać jakąś myśl, treść słowami |
|
krytyk |
osoba oceniająca jakieś dzieło, wytwór |
Żaden szanujący się krytyk literacki nie powinien być krytykantem. |
krytykant |
osoba skłonna do krytycyzmu |
|
monitorować |
kontrolować coś w sposób stały, regularny; obserwować za pośrednictwem kamery |
Nie mam księgowego, więc sam monitoruję stan finansów. Wolałbym uniknąć długów, a tym bardziej monitowania. |
monitować |
przypominać słownie lub pisemnie, np. o konieczności uregulowania należności |
|
status |
stan prawny, społeczny lub pozycja osoby, grupy bądź zagadnienia |
Nasza organizacja ma status stowarzyszenia. Statut opracowaliśmy wspólnie. |
statut |
zbiór przepisów opisujących strukturę i działanie organizacji |
|
ułamek |
część, fragment czegoś |
Dobrze, że nie należymy do ułomków. Za nami dopiero ułamek roboty. |
ułomek |
osoba słaba fizycznie |
Z mylącym podobieństwem mamy do czynienia zarówno w przypadku typowego użycia wyrazów, jak i ich zastosowania kontekstowego, np. w konkretnych związkach frazeologicznych. Przykładem mogą być wyrażenia podać w wątpliwość (zakwestionować) i poddać pod dyskusję (przedyskutować).
Mylić mogą się także różne formy gramatyczne tego samego wyrazu, np. przymiotniki lub imiesłowy. Weźmy choćby formę zamieszkały (osoba mieszkająca gdzieś lub obszar/budynek, na którym/w którym ktoś mieszka) i zamieszkany (wyłącznie w znaczeniu drugim: zasiedlony obszar lub budynek).
Czy zatem istnieje jakiś uniwersalny sposób na unikanie tego typu błędów? Oczywiście istnieje. Mało tego, działa w przypadku większości błędów językowych. Po pierwsze czytać (książki i gazety, a nie ceny towarów w hipermarketach), po drugie pisać (nie ograniczając się do SMS-ów), a po trzecie mówić (dobrze byłoby poszerzyć repertuar o coś więcej niż tak, nie, nie wiem i być może).