Mylące podobieństwo


Data publikacji: Poniedziałek 3 marca 2014

W języku polskim, jak w każdym innym języku, istnieje grupa wyrazów, które są nagminnie mylone. Są to tzw. paronimy. Zwykle mają podobne brzmienie, pochodzenie lub budowę, za to diametralnie różnią się znaczeniem.

A oto wyrazy najczęściej mylone.


WYRAZ

ZNACZENIE

PRZYKŁAD

adaptować

przystosować się do czegoś

Dzieciom zaadoptowanym w starszym wieku trudniej jest zaadaptować się do nowych warunków.

adoptować

uznać prawnie czyjeś dziecko za swoje

efektowny

widowiskowy

To, że jego biuro wygląda efektownie, nie oznacza, że on sam pracuje efektywnie.

efektywny

skuteczny

felerny

mający jakąś wadę

To był feralny dzień: wszystkie prototypy okazały się felerne.

feralny

pechowy

formować

nadawać czemuś określony kształt, formę

Japończycy sformułowali zasady formowania drzew i krzewów w bonsai.

formułować

wyrażać jakąś myśl, treść słowami

krytyk

osoba oceniająca jakieś dzieło, wytwór

Żaden szanujący się krytyk literacki nie powinien być krytykantem.

krytykant

osoba skłonna do krytycyzmu

monitorować

kontrolować coś w sposób stały, regularny; obserwować za pośrednictwem kamery

Nie mam księgowego, więc sam monitoruję stan finansów. Wolałbym uniknąć długów, a tym bardziej monitowania.

monitować

przypominać słownie lub pisemnie, np. o konieczności uregulowania należności

status

stan prawny, społeczny lub pozycja osoby, grupy bądź zagadnienia

Nasza organizacja ma status stowarzyszenia. Statut opracowaliśmy wspólnie.

statut

zbiór przepisów opisujących strukturę i działanie organizacji

ułamek

część, fragment czegoś

Dobrze, że nie należymy do ułomków. Za nami dopiero ułamek roboty.

ułomek

osoba słaba fizycznie


Z mylącym podobieństwem mamy do czynienia zarówno w przypadku typowego użycia wyrazów, jak i ich zastosowania kontekstowego, np. w konkretnych związkach frazeologicznych. Przykładem mogą być wyrażenia podać w wątpliwość (zakwestionować) i poddać pod dyskusję (przedyskutować).

Mylić mogą się także różne formy gramatyczne tego samego wyrazu, np. przymiotniki lub imiesłowy. Weźmy choćby formę zamieszkały (osoba mieszkająca gdzieś lub obszar/budynek, na którym/w którym ktoś mieszka) i zamieszkany (wyłącznie w znaczeniu drugim: zasiedlony obszar lub budynek).

Czy zatem istnieje jakiś uniwersalny sposób na unikanie tego typu błędów? Oczywiście istnieje. Mało tego, działa w przypadku większości błędów językowych. Po pierwsze czytać (książki i gazety, a nie ceny towarów w hipermarketach), po drugie pisać (nie ograniczając się do SMS-ów), a po trzecie mówić (dobrze byłoby poszerzyć repertuar o coś więcej niż tak, nie, nie wiem i być może).