Mylące podobieństwo

Data publikacji: Poniedziałek 3 marca 2014

W języku polskim, jak w każdym innym języku, istnieje grupa wyrazów, które są nagminnie mylone. Są to tzw. paronimy. Zwykle mają podobne brzmienie, pochodzenie lub budowę, za to diametralnie różnią się znaczeniem.

A oto wyrazy najczęściej mylone.

WYRAZ	ZNACZENIE	PRZYKŁAD
adaptować	przystosować się do czegoś	Dzieciom zaadoptowanym w starszym wieku trudniej jest zaadaptować się do nowych warunków.
adoptować	uznać prawnie czyjeś dziecko za swoje
efektowny	widowiskowy	To, że jego biuro wygląda efektownie, nie oznacza, że on sam pracuje efektywnie.
efektywny	skuteczny
felerny	mający jakąś wadę	To był feralny dzień: wszystkie prototypy okazały się felerne.
feralny	pechowy
formować	nadawać czemuś określony kształt, formę	Japończycy sformułowali zasady formowania drzew i krzewów w bonsai.
formułować	wyrażać jakąś myśl, treść słowami
krytyk	osoba oceniająca jakieś dzieło, wytwór	Żaden szanujący się krytyk literacki nie powinien być krytykantem.
krytykant	osoba skłonna do krytycyzmu
monitorować	kontrolować coś w sposób stały, regularny; obserwować za pośrednictwem kamery	Nie mam księgowego, więc sam monitoruję stan finansów. Wolałbym uniknąć długów, a tym bardziej monitowania.
monitować	przypominać słownie lub pisemnie, np. o konieczności uregulowania należności
status	stan prawny, społeczny lub pozycja osoby, grupy bądź zagadnienia	Nasza organizacja ma status stowarzyszenia. Statut opracowaliśmy wspólnie.
statut	zbiór przepisów opisujących strukturę i działanie organizacji
ułamek	część, fragment czegoś	Dobrze, że nie należymy do ułomków. Za nami dopiero ułamek roboty.
ułomek	osoba słaba fizycznie

Z mylącym podobieństwem mamy do czynienia zarówno w przypadku typowego użycia wyrazów, jak i ich zastosowania kontekstowego, np. w konkretnych związkach frazeologicznych. Przykładem mogą być wyrażenia podać w wątpliwość (zakwestionować) i poddać pod dyskusję (przedyskutować).

Mylić mogą się także różne formy gramatyczne tego samego wyrazu, np. przymiotniki lub imiesłowy. Weźmy choćby formę zamieszkały (osoba mieszkająca gdzieś lub obszar/budynek, na którym/w którym ktoś mieszka) i zamieszkany (wyłącznie w znaczeniu drugim: zasiedlony obszar lub budynek).

Czy zatem istnieje jakiś uniwersalny sposób na unikanie tego typu błędów? Oczywiście istnieje. Mało tego, działa w przypadku większości błędów językowych. Po pierwsze czytać (książki i gazety, a nie ceny towarów w hipermarketach), po drugie pisać (nie ograniczając się do SMS-ów), a po trzecie mówić (dobrze byłoby poszerzyć repertuar o coś więcej niż tak, nie, nie wiem i być może).